محرم ماه پیروزی خون برشمشیر برعزاداران حسینی تسلیت باد.

عالم همه قطره است ودریاست حسین(ع)
خوبان همه بنده اند و مولاست حسین  (ع)

   ترسم که شفاعت کند از قاتل خویــــــش

   از بس که کرم دارد و آقااست حسیــن(ع)

   قیامت بی حسین غوغانـدارد   شفاعت بی حسین معنا ندارد 
   حسینی باش تامحشر نگویند  چرا پرونده ات امضانـــدارد؟

 سنتهای مذهبی در لفور آنچنان دیر پایند و قوی و با عظمت برگزار می شوند که گاهی انسان خیال می کند که از سپیده دم تاریخ تا کنون تداوم داشته اند.عظمت و بزرگی و هیمنه ای که محرم در لفور دارد به جرات می توان گفت که در شهرستان سوادکوه کم نظیر است. دهها دسته عزاداران در روستاهای مختلف از آغازین روزهای محرم در تدارک عزاداری به تکاپو می افتند.

   كليه تكايا، مساجد و خانه ها از چند روز پيش از ماه محرم براي مراسم اين ايام آماده مي شوند و از شب اول ماه محرم مراسم عزاداري آغاز مي شود و نوحه خوانی شب اول را با مقتل خوانی مسلم بن عقیل آغاز می كنند.مردم در دسته و هيات هاي و سينه زني به مساجد و تكايا مي روند و كساني كه نذر دارند نذورات خود را اعم از شير، خرما، شربت، و غذا  بين مردم پخش مي كنند. در بعضي از روستا ها  از روز اول تا بيستم ماه محرم مردم به عزاداري مي پردازند.

  تعزیه خوانی: تا حدود دهه ۳۰ در روستاهای لفور بویژه در بخش شرقی آن، تعزیه خوانی رایج بوده است. در لفور شرقی تعزیه خوانان ماهر و خوش ذوقی به اجرای تعزیه در ایّام محرم می پرداختند. در سال های اخیر عزاداری دهه محرم محدود به همان مجالس وعظ و خطابه و روضه خوانی و سینه زنی وراه اندازی دسته های عزاداری به امام زاده ها و حسینیه های روستا ها است. در لفور از قدیم الایام سنت حسنه ای  مرسوم است که بر اساس آن هر هیئت (حسینیه) از  یک یا چند نوحه خوان رسمی استفاده نموده و حتما از یک روحانی برای وعظ و ایراد خطابه در شبهای دهه اول محرم و شب و روز تاسوعا و عاشورا دعوت نموده و از سخنرانی او استفاده می نمایند.

سینه زنی: مردم برای عزاداری عمدتا در شب های دهه اول  ماه محرم در مساجد و تکایا جمع می شوند. مراسم عزاداری از سر شب با نوحه یکی از نوحه خوانان شروع می شد و تا پاسی از شب ادامه می یابد. .مراسم به این نحو آغاز می شود که ابتدا  نوحه خوان  سنتی و رسمی مجلس برای آماده سازی فضای مجلس و جلب توجه عزاداران قبل از شروع نوحه سینه زنی (جوشی ) در همان جایی از مجلس که نشسته است، ابتدا چند بیت اشعار خاص را با صدای بلند می خواند و در انتهای هر مصرع  عزاداران با  ذکر " حسین" او را همراهی می کنند.

       ای امت رسول چرا گریه می کنید – (حسین)   پنهان به پشت پرده مگرراز دیگر است–(حسین)

 خورشيد و آسمان و زمين نور مشرقين – (حسین)    پروده كنار رسوال خدا حسين - (حسین)

 لا فتی الا علي لا سيف الا ذوالفقـــــــــــــــار     تا نگويد يا علي صورت نگيرد هيـــچ كار(یا علی)

   آنگاه یک نفر ( که بطور سنتی از قبل تعیین شده است) فریاد یا علی(ع) را سر می دهد. و بقیه اهل مجلس سه بار ذکر شریف یا علی(ع) را باصدای بلند تکرار می کنند. سپس همان فرد با صدای بلند می گوید یا حسین(ع) و باز اهل مجلس سه صدای یا حسین(ع) تکرار می کنند و در خاتمه همان فرد با صدای بلندمی گوید یا ابوالفضل(ع) و باز اهل مجلس سه بار صدای یا ابوالفضل(ع) را تکرار می کنند. به این طریق جمعیت آمادگی خود را برای عزاداری و سینه زنی اعلام می نمایند. سپس نوحه خوان رسمی و سنتی مجلس از جای خود برخاسته و در کنار منبر قرار می گیرد و شروع به خواندن نوحه می کند. در نوحه خوانی سنتی، افرادی تحت عنوان پیاری گر در کنار نوحه خوان می ایستند و در انتهای هر بند بخش های معینی از اشعار را آنها تکرار می کنند و مردم سینه می زنند.

 روضه خوانی: بعد از نوحه خوانی و سینه زنی روحانی  مجلس به منبر می رود و خطابه ای را ایراد و ضمن بیان مطالبی در باره قیام امام حسین(ع) مردم را مورد موعظه قرار می دهد. معمولا روحانی در خاتمه سخنرانی خود روضه  مناسب آن شب (طبق معمول و مرسوم هر شب به یکی از شهدا اختصاص دارد.) را بعنوان گریز می خواند. در این هنگام شخص معینی  برای خواندن پا منبری  بر می خیزد.

 پا منبری:پامنبری نوعی نوحه سرایی است که در وصف شهدای کربلا و سایرائمه معصوم (ع ) با لحن وصوت غمگین و معمولا از حفظ (نه از روی نوشته) خوانده می شود. پامنبری خواندن نوعی حرفه در بین مداحان لفور است که معمولا افراد خاصی  این کار را انجام می دهند. این افراد معمولا باید اشعار زیادی را از حفظ بدانند تا در موقع مناسب از آن استفاده کنند. درهنگامی که منبری خطابه خود را به پایان رسانده و شروع به ذکر مصیبت یا همان گریزمی کند، پامنبری خوان از جا برمی خیزد و در کنار منبر می ایستد و گریز منبری را قطع کرده و با لحن سوزناک اشعار غم  انگیزی را بصورت هماهنگ و مرتبط با موضوع روضه روحانی می خواند. پامنبری خوان ذوق خود را با استفاده از اذهان آماده شده مخاطبین در روضه و انتخاب نوحه مرتبط با روضه  منبری بکار می گیرد واز آنجا که اشعار خود را با حزن واندوه می خواند، مخاطبین خود را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. پامنبری در واقع چاشنی روضه است. منبع اشعار پامنبری در گذشته کتاب معروف خزائن االشعار  بوده است.درسال های نه چندان دور در بخش لفورغربی مرحوم ملا حسن کجوری پامنبری خوان ماهری بود و پس از آن می توان از آقای مسعودی و غفوری فر نام برد.

دسته روی ها: دسته روی ها در ایام محرم از حسینیه ای به حسینیه دیگر انجام می شود و چون معمولا هر روستا یک حسینیه دارد بنا بر این دسته روی معمولا از روستای به روستای دیگر انجام می شود. در دسته روی ها هنگامی که دسته مهمان  به حسینیه میزبان نزدیک می شود. تمام اهالی روستا به استقبال دسته مهمان می آیند و به محض مواجهه با یکدیگر، سینه زنی  و نوحه خوانی قطع و مراسم تکیه سلام در صحن و حیاط تکیه (مسجد) اجرا می شود.

 تکیه سلام: تکیه سلام مجموعه اشعاری است که توسط دو نفر نوحه خوان از دو دسته(هیئت) بصورت پرسش و پاسخ بین آنها، اجرا می شود. اشعار به این مضمون است که دسته میزبان می پرسد شما اینجا برای چه گرد هم آمده اید و به عزاداری مشغولید؟ این علم ها و طبل و دهل از برای چیست؟ و همینطور سؤالات دیگر که دسته میزبان پاسخ می دهد این علم ها و طبل و دهل از برای عزاداری حسین ابن علی(ع)

است و سؤالات پیاپی با پاسخ هایی با مضمون های مشابه تکرار می شود. بعد از اجرای مراسم نکیه سلام، ابتدا نوحه خوان دسته مهمان به نوحه خوانی می پردازد  و افراد هر دو دسته باهم سینه می زنند و سپس نوحه خوان دسته میزبان نوحه خوانی می کند و باز هم افراد هر دو دسته سینه می زنند. همزمان با اجرای این مراسم یا در خاتمه، دسته میزبان با چای، خرما و شربت از عزاداران پذیرایی می نمایند. شایان ذکر است که این مراسم هنوز در روستاهای نفت چال و بورخانی مرسوم است وآقایان زرین نژاد، قلی کجوری و حسین علی اصغری این مراسم را بسیار باشکوه اجرا می کردند.

مراسم شب تاسوعا: عزاداری تا شب هشتم محرم بصورت یکنواخت ادامه می یابد و عزاداری هرشب به یکی از شهدای شاخص کربلا اختصاص دارد اما از شب نهم به بعد به اوج خود می رسد. عزاداری شب و روز نهم محرم به حضرت ابوالفضل العباس(ع) اختصاص دارد. عزاداری و نوحه خوانی روز  تاسوعا بصورت خاص و ویژه برای آن حضرت برگزار می شود.

مراسم شب عاشورا: عزاداری و سینه زنی در شب عاشورا  تا صبح ادامه می یابد. شب های تاسوعا و عاشورا حسینیه ها مملو از جمعیت می شوند. هیچ کس در خانه نمی ماند. علاوه بر مردم ساکن در روستا، مهمانان هم از راه می رسند. به دفعات مراسم سینه زنی برگزار می شود. معمولا در این شب هرکس می تواند میکروفون را بدست گرفته و با خواندن نوحه ای دیگران را به فیض می رساند.این مراسم تا نزدیکی صبح ادامه می یابد.

 مراسم صبح عاشورا و صبح خوانی: در صبح عاشورا مراسم صبح خوانی اجرا می شود. بطوری که بعد از مراسم احیای شب عاشورا، در سپیده دم و هنگام اذان صبح مراسم صبح خوانی اجرا می شود. در مراسم صبح خوانی اشعار حزن انگیز و خاصی با شیوه مخصوص به خود خوانده می شود در انتهای هر بند، عزاداران بیت زیر را تکرار می کنند و بصورت ناهماهنگ بر سینه می زنند.

    "ای صبح تیره رو به چه رو می شوی  سفید.     فردا حسین تشنه جگر می شود شهید "

غم و اندوه عزادران در حین اجرای این مراسم به اوج خود می رسد بنحوی که صدای گریه و شیون حاضرین در تمام صحن و حیاط حسینیه می پیچد. پس از آن نماز صبح را بجا می آورند و بعضی هم پس از نماز صبح زیارت عاشورا را قرائت می کنند. افرادی که نذر دارند، از عزادران با شیر وخرما و غیره پذیرایی می کنند. عزاداران پس از اندکی استراحت برای عزاداری روز عاشورا مهیا می شوند. صبح روز عاشورا اسب سفیدی را به مثابه ذوالجناح آماده می کنند.

 شبیه سازی ذوالجناح: در روز عاشورا اسب سفیدی را به مثابه ذوالجناح(اسب جنگی مخصوص حضرت اباعبدلله(علبه السلام)) با زین و برگ جنگی شبیه سازی می کنند. بر روی قسمت هایی از بدن و یال اسب به نشانه پیکر خون آلود ذوالجناح حضرت اباعبدلله در کربلا، رنگ قرمز می پاشند. زین اسب را با پارچه سبزی می پوشانند و یک جفت پاپوش چرمی و غلاف شمشیری را به آن آویزان می کنند. ذوالجناح را چندبار در حیاط حسینیه و دور سقانفار می گردانند و همزمان با آن اشعار مخصوصی را می خوانند و سینه می زنند.

ذوالجناح خوانی: پس از اجرای مراسم مختصر در حیاط حسینیه، دسته به همراه ذوالجناح به سمت امام زاده حرکت می کند. مرسوم است به همراه ذوالجناح  اشعاری خاصی خوانده می شود. مضمون این اشعار زبان حال اطفال و زنان اهل حرم حضرت اباعبدالله(ع) امام حسین(ع) به هنگام مواجه شدن با ذوالجناح در آن لحظه ای است که بدون راکب به خیمه می آید. اشعار تجسم کننده لحظه ای است که ذوالجناح بدون راکبش به خیمه بر می گرددو هر کس با زبان حال خود با این اسب سخن می گوید.

ای بخون رنگین لجام و یال و زین ای ذوالجناح   ای نگار ی ذوالجناح

مرکب بی صاحب سلطان دین  ای ذوالجنـاح     ای نگار ای والجناح

دسته عزادار به همراه ذوالجناح سینه زنان به سمت امام زاده به حرکت در می آید. بعد از رسیدن به امامزاده، دور حرم آن چندبار آن چند بار می گردند و سپس در حیاط امام زاده نوحه خوانان متعددی نوحه خوانی و مردم سینه می زنند. در خاتمه سینه زنی منبری مهیا و روحانی همراه دسته در وصف روز عاشورا و شهدای کربلا روضه خوانی می نماید. همزمان عده ای نیز به زیارت و نماز در حرم امامزاده مشغول می شوند. در خاتمه جمعیت به سراغ اهل قبور و فاتحه خوانی اموات خود می روند. و رمز زیارت اهل قبوبر این است که ضمن فاتحه خوان  برایشان، آنها را در ثواب عزاداری خود شریک نمایند.

 زیارت اهل قبور:هرکس به سراغ قبر بستگان و عزیزان خود می رود و با ذکر  نوحه و فاتحه ی در کنار قبر عزیزش بیاد شهدای صحرای کربلا، اشک فراق می ریزد. صحنه جمعیت پراکنده در کنار قبرها وصف دیگری دارد. به این طریق اموات هم از ثواب مراسم روز عاشورا بهره ای می برند. مرسوم است اهالی هر روستا جهت شرکت در عزاداری امام حسین(ع) و نیز  شرکت در مراسم زیارت اهل قبور و زدودن  غبار از مزار اموات خویش و همینطور خواندن اشعار و مرثیه ای در کنار  قبر عزیزانشان و نیز گرامی داشت یاد آنها، هر کجا که باشند، در روز عاشورا حتما به روستا می آیند. پس از این مراسم دسته روی با عزیمت به سوی منازل مصیبت دیدگان سال گذشته محل ادامه می یابد.

دسته روی به سوی منازل مصیبت دیدگان: مرسوم است در پایان عزاداری و زیارت اهل قبور دسته روی روی و نوحه خوانی  به سمت منازل هم ولایتی های مصیبت دیده حرکت می کند. مراسم دیدار با داغدیدگان و مصیبت دیدگان در قالب دسته روی از محرم تا محرم بعد انجام می شود. دسته روی به همراه ذوالجناح برای عرض تسلیت به بازماندگان بسوی منازل تک تک خانواده هایی که  از عاشورای سال گذشته عزیزی را ازدست داده اند، ادامه می یابد. مردم بعنوان عرض تسلیت به بازماندگان و به یاد آن عزیز از دست رفته که سالهای سال در کنار شان به عشق امام حسین سینه می زنند دقایقی را به عزاداری و سینه زنی در منزل آن مرحوم یا مرحومه می پردازند و اهل منزل نذر خود را با  توزيع شربت، خرما، شير، دود كردن اسپند به جا مي آورد. اگر نذر قرباني داشته باشند قرباني مي كند. در روستای نفت چال مرسوم است از پس از  ارتحال آیت الله صالحی مازندرانی همه ساله هیئت عزاداری به منزل و زادگاه معظم له می روند و با سینه زنی در حیاط منزل پدری ایشان یاد او را گرامی می دارند. در پایان مراسم روز عاشورا، کلیه عزاداران با ناهار نذری روز عاشورا در حسینیه محل، مورد پذیرایی قرار می گیرند.

برگزاری  مراسم شام غریبان:برگزاری شام غریبان در غروب روز عاشورا آخرین مراسمی است که عزاداران حسینی به آن می پردازند.در غروب روز عاشورا جمعیت عزادار ابتدا در صحن حیاط مساجد یا حسینیه تجمع می کنند. میانداران جمعیت عزدار را در دو یا چند دسته سازماندهی و سپس دسته های عزادار با عبور از کوچه های و خیابان های روستا مراسم با شکوهی را بیاد شام غریبان حسینی برگزار می کنند.جمعیت در طول مسیر بر سر زنان این نوحه را باهم می خوانند.انتهای مسیر مجددا به حسینیه ختم می شود. 

امشب به صحرابیکفن جسم شهیدان است شام غریبان است  امشب نوای کودکان بر بام کیوان است شام غریبان است

امشب به دشت کربلا نالان یتیمانند    تا صبح گریانند.          امشب بروی کشته ها در ناله مرغانند چون نی در افغانند

برخاک بی غسل و کفن رعنا جوانند    خوابیده عریانند       خون میرود امشب ز چشم دختر زهرا  اف بر تو ای دنیا

                            آل علی ویران نشین اندر بیابان است   شام غریبان است 

عزاداران به یاد مصیبت های وارده بر حضرت زینب کبری(ع) و تصور حال آن بانوی بزرگوار و نیز كودكان امام حسين(ع) كه غم يتيمي و اسيري، يكجا بر آنان وارد شده است.بر سر می زنند. زینب کبری از يك‌سو، شاهد مصيبت‌هاي پي در پي و جانسوز در روز عاشورا بوده است و اینک در غروب عاشورا بايد مراقب فرزند بيمار برادر باشد و از سوي ديگر بايد کودکان یتیم،دخترکان و زنان حرم را از بيابان‌ها، زير خيمه‌هاي نيم سوخته گرد آورد.در حالیکه صحراي كربلا هر لحظه تاريك و تاريك‌تر شود و گرگان گرسنه، در جاي جاي آن به دنبال دختركان و طفلان مي‌دويدند تا شايد گوشواره‌اي از گوش آنان بكشند یا خلخالي از پاي آنان بربايند. به راستی مصیبتهای اهل بیت(ع) در غروب روز عاشورا سنگین تر از وقایع روز عاشورا و تحمل آن غیر قابل باور است.

زينبا! چه كشيدي آن شب، در آن شام سیاه غريبان.

   

الا لعنة الله علی القوم الظالمين و سيعلم الذين ظلموا أي منقلب ينقلبون

  

منبع تصاویر: وبلاگ عکس سوادکوه		 منبع تصاویر: وبلاگ عکس سوادکوه

تصویری از مراسم عزاداری مردم دهکلان .

 

 

یاد داشت های مرتبط  دوستان در ذیل این پست.

*این مراسم از سپیده دم تاریخ تا صبح قیامت پرشور و پرشورتر تکرار و تکرار می شود و در هر تکرار شور تازه ای چنان که گویی از شهادت آن سید و سالار زمانی نگذشته است داستان این غم جانگداز با زندگی مردم گره خورده است و مردم در هر تکرار به دنبال یزید زمان می گردند و بر گرد حسین دوران خود حلقه می زنند تا زمانی که زمین را صاحب و وارث اصلی ان حاکم گردد و بساط ظلم را بکلی ویران نماید. تکرار می شود تا ظالمان احساس امنیت نکنند. حکام ظالم همیشه از عزاداری سید الشهدا وحشت دارند. برگزاری یک مراسم عزاداری در هر کشوری که حاکم آن ظالم باشد کاقی است تا بساط حکومتش به باد فنا سپرده شود.آل امیه و شمر های زمان از برگزاری مراسم برای شهدای کربلا در کشورهایشان وحشت دارند و از همین رو این مراسم تکرار می شود تا حقانیت و مظلومیت شیعه و آل علی به گوش همه ازادگان جهان برسد و حجت بر همه اهل عالم تمام شود.(نا شناس)

*یا حسین یاحسین یا مظلوم ، مردم روستاهای حاجیکلای و گشنیان واسبوکلا در روز عاشورا برای عزاداری در استانه امامزاده یحیی جمع می شدند و به مرثیه سرایی می پرداختند. از هر روستا یک نفر مرثیه می خواند و مردم سینه می زدند.در همین مراسمات یاد شهید عزیز احمدی را نیز گزامی می داشتند و در مراسمات یادی از شهید احمدی می کردند چون شهید احمدی همه ساله در روز عاشورا در همان آستانه مرثیه می گفت. یاد همه شهیدان ان منطقه گرامی باد.(با تشکر از دوست عزیز محمود احمدی حا جیکلایی)
مردم لفور آنقدر بزرگند که گفتارشان ناب، رفتار شان ناب، ماندنشان و رفتنشان همه ناب است. چون مردمانی بی آلایش و پاکند و این بندگان خدا، پاک سرشت و پاک نییت و بی غل و غشند ومی شود از یک روز زندگی شان ده ها فیلمنامه نوشت ولی کو کارگردان ؟!! تکیه داشیتم کاه گلی و "کل چی" یک سقا نفار بود. نه برق بود و نه نورافکن امروزی و حتی نه بلند گو (امه مله اذان گو میرزعلی بیه/ ونه میکروفون و نه گلی بیه)در وسط تکیه آتش روشن می کردند. دور آتش جمع می شدند و در آن فصای تاریک و روشن نوحه می خواندند و سینه می زدند. خلاصه جمعییت فراوانی از یزرگ و کوچک می آمدند تاجاییکه بعلت کمبود جا می گفتند یا پدر یا پسر.  مثل طرح زوج و فرد امروزی و خلاصه سالیان درازا از آن سالها گذشت. تکیه های جدید بنا شد و آنها هم تخریب و جایشان را به تکیه های جدید دادند. آدمهایش هم رفتند و از اون آدما افرادی که ماندند، نای راه رفتن در شب را ندارند.
خواستم یادی بکنم ، سلام و صلواتی بفرستم به روح پر فتوح همه "کلاه بسرها" و همه آنهاییکه با یک فانوس می آمدند و بعد از ورود فتیله ان را پایین می کشیدند و در کنارشان نگه می داشتند تا موقع رفتن. جاده نبود. سنگ فرش بود با چکمه می آمدند.
یاد همه آنهاییکه به عشق امام حسین بی ریا برسینه می کوبیدند. آهسته و آرام اما دلشکسته و غمگین. یاد آنهاییکه نوحه های سنتی و بی ریا می خواندند،خالص و بی قراراشک می زیختند. یاد آنهاییکه خدمت می کردند، بی اجر مزد. تکیه را آماده می کردند و آفتو بر آتش می گذاشتند تا "چایی ده (آبدارچی) " باشند و برای عزاداران سقایی کنند.
حرمت آنانکه حدمت می کنند با شورشین / ازبرای ماتم سلطان مظلومان حسین
به هر حال محرم ها می آیند و می رودند هر سال شاهد آنیم که فلانی به تکیه نیامد و  سال بعد هم شاید !! فلانی سالها بود و امسال نیست!! محرم یاد آور خاطرات تلخ و شیرین و یاد آور حماسه و ایثار و شاید حدیث عاشقی است.
و شاید تجدید دیدار است و تکرار خاطرات که بقول ... گذشت زمان ویرانگر خاطره هاست . بیاییم گذشته را بی جهت از دست ندهیم و خاطرات خود را به تلخی در گوشه دفتر مشق حود ننویسیم تا تکرار نشود.(نسیم لفور)